Нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт шилжүүлэв

УИХ-ын нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийв. Улмаар чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар тус хуулийн төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд шилжүүллээ. Хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, Ажлын хэсгээс хариулт авсан юм.С.Ганбаатар: Нийслэлд эрх мэдлийг нь өгч, хариуцлагыг нь үүрүүлэх ёстойУИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар: -Хуулийг дэмжиж байна. Нийслэлийн стандарт, дэг журмыг сахиулахад хүнд байдаг. Явган зам, ногоон байгууламж байхгүй, хүчирхийллийн хот болоод байна. Үе үеийн эрх мэдэлтнүүд нийслэлд нөлөөлж, нийслэл стандартгүй болсон. Нийслэлд эрх мэдлийг нь өгч, хариуцлагыг нь үүрүүлэх ёстой. Сөүл, Сингапур гэх мэт хотод Засгийн газарт нь нийслэлийн асуудлыг хариуцсан сайд байдаг. Энэ хууль нийслэлийн удирдлага, хамт олныг эрх мэдэлжүүлж байгаа боловч цаагуураа нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бизнес эрхлэгчдийг, жирийн иргэдийг эрх мэдэлтэй, шийдвэрт оролцдог болгож байгаа.

Ж.Мөнхбат: Хот стандарт гаргаж, түүнийгээ хэрэгжүүлэх боломжийг нээж өгснөөрөө энэ хууль онцлогУИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ж.Мөнхбат: -Нийслэлд эрх мэдлийг нь өгч, хариуцлагыг нь үүрүүлэх хэрэгтэй гэдэгтэй санал нэг байна. Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн гол үндсэн үзэл санаа, концепц нь үүн дээр тулгуурлаж байгаа. Хотын стандарт бий болох ёстой. Хотын удирдлагаас иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчныг хангах чиг үүргийнхээ хүрээнд стандарт батлан хэрэгжүүлж болно. Үүнтэй холбоотой нэмэлт, өөрчлөлтийг тус хуулийг дагасан хуулиар оруулж байгаа. Нийслэлийн Засаг дарга, Улаанбаатар хотын Захирагч, Дагуул хотын Захирагч гэх мэт зүйлүүдийг хуульд дэлгэрэнгүй тусгасан. Иргэдийн эрүүл, аюулгүй, тав тухтай амьдрах орчныг бүрдүүлэхийн тулд нийслэл хот стандарт гаргаж, түүнийгээ хэрэгжүүлэх боломжийг нээж өгснөөрөө энэ хууль онцлог.

Ш.Адьшаа: Улаанбаатар хот төлөвлөлт, хөгжлийн хувьд гацаанд орсонУИХ-ын гишүүн Ш.Адьшаа: -Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг зайлшгүй батлах шаардлагатай. Улаанбаатар хотод улсын хүн амын тал хувь нь амьдардаг. Гэтэл төлөвлөлт, хөгжлийн хувьд гацаанд орсон. Иймээс үүнийг хууль, эрх зүйн хүрээнд тодорхой болгож, хотын удирдлагуудын төрийн болон нийгмийн өмнө хүлээх үүрэг, хариуцлага, хотын иргэдийн ая тухтай амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх хууль, эрх зүйн баримт бичгийг яаралтай батлах шаардлагатай. Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг дэмжиж байна.

Д.Саранчимэг: Хотын тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор  хуулийн төслийг боловсруулсанУИХ-ын гишүүн Д.Саранчимэг “Монгол Улсын хүн амын талаас илүү хувь нь амьдарч, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 60-70 хувийг бүрдүүлдэг энэ хотод тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор хуулийн төслийг боловсруулсан. Тиймээс энэ хуулийг батлах ёстой” хэмээгээд иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, ногоон байгууламж, тоглоомын талбай, агаар, хөрсний бохирдол, иргэдийг мэдээллээр хангах талаар хуульд хэрхэн тусгасан бэ гэдгийг асуулаа. 

Үүнд УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ж.Мөнхбат “Хотын төвд хүн амын нягтаршлын хязгаар давсан газарт инженерийн болон нийгмийн дэд бүтцийн барилга, байгууламж, нийтийн эзэмшлийн зам, талбай, ногоон байгууламж барихаас бусад зориулалтаар шинээр газар эзэмших, ашиглах, барилга, байгууламж барих зөвшөөрөл олгохгүй гэсэн зохицуулалт орж байгаа. Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд өмнө нь байгаагүй, энэ цаг үед хэрэгтэй маш чухал зохицуулалтыг тусгасан. Хуулиар зохицуулаагүй зүйлийг нийслэлийн хотын дүрмээр зохицуулж болно. Дүрмийг НИТХ батална” гэв.Д.Тогтохсүрэн: Газар чөлөөлөлтгүйгээр хотын хөгжлийг төсөөлөхийн аргагүйУИХ-ын гишүүн Д.Тогтохсүрэн “Нийслэлд тулгамдсан, шийдвэрлэх олон асуудал бий. Үүнийг энэ хуулиар шийдэх ёстой. Улаанбаатар хотод тулгамдсан хамгийн том асуудал бол газар чөлөөлөлт. Газар чөлөөлөлтгүйгээр хотын хөгжлийг төсөөлөхийн аргагүй. Энэ хуулиар газар чөлөөлтийн асуудлыг шийдэж чадаж байгаа юу. Мөн инженерийн шугам, сүлжээний асуудлыг хэрхэн тусгасан бэ. Дүүргүүдэд ямар чиг үүрэг, эрх мэдэл байгаа вэ. Нийслэл төсвийн  хөрөнгө оруулалтаар хөгжихгүй. Нийслэлд амьдарч байгаа аж ахуйн нэгж, иргэд, бизнес эрхлэгчдийн оролцоотой хөгжинө. Иймээс хуульд аж ахуйн нэгжийн үүргийг тодорхой тусгах ёстой” гэв.

УИХ-ын гишүүн, Ажлын хэсгийн дарга Ж.Сүхбаатар “Манай нутгийн удирдлагын асуудал олон цогцолбор хуулиар зохицуулагддаг. Энэ хуулийн үндсэн зорилт Улаанбаатар хотын тусгай болон чиг үүргийг тогтооно. Мөн хөгжлийн бодлого, удирдлага, зохион байгуулалтын онцлог, дагуул хот, эдийн засгийн тусгай бүс, төрийн дээд төв байгууллага, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, хуулийн этгээд, байгууллагатай харилцахтай холбогдох харилцааг зохицуулна. Дүүрэг бол засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж. Үүнийг Нэгжийн хуульд тодорхой заасан. Нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хууль Улаанбаатар хоттой холбоотой асуудлыг зохицуулна. Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуульд аж ахуйн нэгжийн үүргийг тусгана. Газар чөлөөлөлтийн нэгдсэн бодлого, хөтөлбөртэй байх ёстой. Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх бодлого, төлөвлөлтийн хүрээнд  газар чөлөөлтийг бодлого, хөтөлбөрөөр гаргана. Инженерийн шугам, сүлжээний асуудалд улс давуу байх, яам бодлогоо барих концепц яригдаж байгаа. Үүнийг Засгийн газар, нийслэл хамтарч хэрэгжүүлэх ёстой. Дангаараа нийслэл, эсвэл улс хариуцах боломжгүй.

Ё.Баатарбилэг: Хотын удирдлагууд асуудлыг зоримог шийдэж, эрчимтэй ажиллаж байнаУИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэг: -Нийслэлийн удирдлагууд хүнд нөхцөлд асуудлыг зоримог шийдэж, эрчимтэй ажиллаж байгаа. Иргэд ч Нийслэлийн Засаг даргын хийж байгаа ажил болон газар чөлөөлөлт, энэ хуулийн төслийг дэмжиж байгаа харагдаж байна лээ. Хууль батлагдсанаар нийслэлийн Засаг дарга болоод нийслэлийн төр, захиргааны байгууллагын өмнө тулгамдаж байгаа асуудлууд цэгцэрнэ гэж ойлгож байна.

Х.Булгантуяа: Гадаадад дүүрэг, хотууд ялгаатай татвартай байдагУИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа: -Энэ хуулийг дэмжиж байна. Миний сонгогдсон Баянзүрх дүүрэг гэр хороолол ихтэй. Улаанбаатар хотын хүн амын нэг хэсэг нь гадаадад байгаа мэт, нөгөө хэсэг нь сумын төвөөс дор байдалтай амьдардаг. Гэсэн атлаа бид адилхан хэмжээний татвар төлдөг. Иргэд адилхан татвар төлж байгаа бол адилхан хөрөнгө оруулалт хийгээч гэдэг. Улсын төсвөөр дэд бүтэц татсан бол үл хөдлөх  хөрөнгийн татвар өндөр байх нь зөв  зүйтэй. Иргэн өөрөө дэд бүтцээ шийдчихээд адилхан татвар төлнө гэдэг ойлгомжгүй, ялгаатай байна. Гадаадын улс оронд дүүргүүд, хотууд ялгаатай татвартай байдаг.

Д.Сумъяабазар: Энэ хууль Улаанбаатар хотод нийгэм, эдийн засгийн томоохон дэвшил авчирна гэж харж байнаНийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар: -Энэ хууль Улаанбаатар хотод нийгэм, эдийн засгийн томоохон дэвшил авчирна гэж харж байна. Нийслэл эрх зүйн чадамж муу, асуудлаа шийдэж чаддаггүй. Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд урсгалаараа явж ирсэн. Төлөвлөлттэй холбоотой асуудлыг шинэчлэх ёстой. Газар чөлөөлөлт нь хотын тулгамдаж байгаа асуудлын нэг. Үүнийг цэгцэлж, нээлттэй, ил тод байх ёстой. Хэн нэгний гарын үсгээр иргэний газрыг цуцалдаг байж болохгүй. Хот нэг стандарттай байх ёстой. Үнэт цаас гаргаж, концесс хэрэгжүүлнэ. Нийслэл, улсын төсөвт газар чөлөөлөлттэй холбоотой зардлыг тусгана. Хот хөгжиж байж 21 аймаг хөгжинө.

Б.Энх-Амгалан: Болохгүй байгаа зүйлийг өөрчлөхийн тулд хууль гарч байгааУИХ-ын гишүүн Б.Энх-Амгалан: -Нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг дэмжиж байна. Улаанбаатар хот агаар, хөрс, усны бохирдолтой, түгжрэлтэй, тоглоомын талбайгүй, ногоон байгууламжгүй, явган хүний замгүй,  асуудал ихтэй болсон. Үүнийг өөрчлөхийн тулд энэ хууль гарч байгаа.

Газар чөлөөлөлтөд шаардагдах хөрөнгийг улс, нийслэлийн төсөвт тусгах М.Оюунчимэг гишүүний саналыг дэмжлээУИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг Нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төсөлд газар чөлөөлөлтөд шаардагдах хөрөнгийг улс, нийслэлийн төсөвт тусгах санал гаргасан. Тэрбээр “Энэ хуулийн хамгийн гол зүрх нь энэ заалт байх ёстой. 2016 онд Японы буцалтгүй тусламжаар 60 тэрбум төгрөгөөр дөрвөн дүүрэгт дэлхийн жишигт нийцсэн сургууль барьж өгье гэтэл газар чөлөөлөх хоёр тэрбум төгрөг улсын төсөвт суухгүй гурван жил болсон. Би үүнийг хөөцөлдөж байж шийдэж, дэлхийн жишигт нийцсэн сургууль ашиглалтад орсон. Газар чөлөөлөлтийн мөнгийг улсын төсөвт суулгадаггүй. Нийслэлд мөнгө байхгүй гэдэг. Энэ мэт зүйл сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэгт хавтгай байна. Тиймээс хуульд энэ заалтыг зайлшгүй оруулах ёстой. Газар чөлөөлөлтийн бодлого, төлөвлөлт, түүнтэй холбоотой санхүүжилтийн асуудалд эрх зүйн орчин байхгүй учраас ийм хүндрэлтэй байдал үүсээд байгаа. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөд мөн л газар чөлөөлөлт асуудал болдог. Үүнийг шийдэхийн тулд энэ заалт нэн чухал” гэсэн юм.  Тэгвэл гишүүдийн 55.9 хувийн дэмжлэгээр энэ санал дэмжигдлээ.